Oordeel als aspect van onderscheidend bewustzijn

Oordeel is niet per sé iets negatiefs. Het is een aspect van onderscheidend bewustzijn en daarmee is het een kwaliteit van de ziel. Oordeel kan echter gemakkelijk leiden tot afwijzing van datgene waar over wordt geoordeeld.

Objectief oordeel en oordeel in dienst van het ego

In veel spirituele tradities wordt discriminerend bewustzijn gecultiveerd als een belangrijk hulpmiddel op de innerlijke weg. Het boeddhisme bv. legt er veel nadruk op, in de traditie van de Jezuïeten bv. heet het ‘onderscheiding der geesten’.
Oordeel kan heel zuiver zijn en objectief. Ik heb dit onlangs ervaren tijdens een zitting van het kantongerecht. De uitspraak van de rechter voelde aan als juist, gepast, afgewogen en ook als stevig, solide, betrouwbaar, neutraal en objectief.
Oordeel kan ook in dienst staan van eigenbelang. Het wordt dan gebruikt als deel van je verdedigingsmechanisme, bv. om jezelf stevig te voelen, om anderen van je af te houden, of om je beter te voelen dan anderen. Dit soort oordeel heeft een emotionele lading, die aanvoelt als afwijzing.

Verschil – Voorkeur – Oordeel – Haat

Oordeel begint met het waarnemen van verschil, bv.: “Er is wit en er is gekleurd”. Uit het verschil kan een voorkeur ontstaan: “Ik heb liever wit.” Zolang je bewust bent van je voorkeur, zonder dat dit zich in een oordeel uit, is nog sprake onderscheidend bewustzijn.
Uit voorkeur kan een oordeel ontstaan: “Wit is goed, gekleurd is fout”. Hier ga je de sfeer van afwijzing voelen. Als je in de morele goedheid daarvan gaat geloven, kan dat leiden afwijzing en uitsluiting, die beide een vorm zijn van haat: “Alleen wit is goed, gekleurd mag niet bestaan.” Sommige politici hebben het dan over “minder, minder, minder Marokkanen”. Dit fenomeen van uitsluiting en vervolging van ‘anderen’ op basis van oordeel zie je door de hele geschiedenis heen. De vele onschuldige slachtoffers zijn te talrijk om te noemen: Joden, bourgeois, communisten, Tutsi’s, zwarte mensen uit Dafur, Sjiieten, Soennieten, Yezidi’s, Christenen, etc.

Een objectieve vorm zou zijn: “Voor wit kun je het beste waspoeder gebruiken dat voor witte was geschikt is; voor gekleurd moet je waspoeder voor bonte was gebruiken.”

Meer over dit onderwerp

Almaas heeft het een en ander geschreven over de rol van onderscheidend bewustzijn in het proces van innerlijke groei. Enkele teksten zijn in de ‘Glossary‘ op zijn site terug te vinden.