Werken met innerlijke kinderen (1): Het kind als identiteit herkennen

Hoe kun je werken met innerlijke kinderen? In eerdere blog-artikeltjes heb ik beschreven hoe je je onbewust kunt vereenzelvigen met een kind dat je vroeger was. Je voelt je dan bv. niet opgewassen tegen de wereld en dat maakt je onzeker of boos, machteloos, hulpeloos, verloren, sprakeloos etc. In 6 artikelen beschrijf ik a.d.h.v. 6 stappen hoe je daarmee om kunt gaan.

Stappenmodel voor het werken met innerlijke kinderen

In mijn eigen ervaring en in mijn begeleidingswerk heb ik gemerkt dat in het werken met innerlijke kinderen een aantal stappen of fases te onderscheiden zijn.

Herkennen van het innerlijke kind
Stel je voelt je ineens heel onzeker en hulpeloos, terwijl je normaal gesproken best stevig in het leven staat. Het is dan allereerst belangrijk om na te gaan of je je in zo’n situatie met een innerlijke kind identificeert. Daar gaat de volgende paragraaf over.
Activeren van volwassen bewustzijn
Alleen vanuit een volwassen bewustzijn kun je met een innerlijk kind werken. Dat bewustzijn moet dus actief zijn of anders geactiveerd worden. Dit betekent dat je binnen je bewustzijn een kleine afstand creëert tussen het innerlijke kind en je volwassene zelf.
Open stellen voor het innerlijke kind
Vanuit de volwassene kun je het innerlijke kind waarnemen. Daarbij kun je weestand voelen, als je bv. het kind in je veroordeelt, omdat de gevoelens en emoties van dat kind niet prettig zijn. Je kunt pas met het kind werken als je je er werkelijk en ruimhartig voor open stelt.
Wachten tot het innerlijke kind zich open stelt voor jou
Als je je dan vanuit je volwassen zelf hebt opengesteld kan het zomaar zijn dat je merkt dat het kind wantrouwend naar je is. Je hebt het innerlijke kind nooit eerder opgemerkt of willen zien of veroordeeld, waarom zou het zich dan voor jou openstellen? In deze fase moet je wachten totdat het kind uit zichzelf nieuwsgierig wordt en zich langzaamaan voor je opent.
Innerlijke dialoog
Pas dan kan een innerlijke dialoog plaatsvinden, waarin helder kan worden wat het kind dat je vroeger was in het heden nodig heeft. Wat verlangt het eigenlijk? Waar kijkt het naar uit? En kun jij dat als volwassene aan dit kind geven?
Integratie
Het kan zomaar gebeuren dat de innerlijke spanning tussen kind en volwassene in jou door de innerlijke dialoog oplost. Dan kunnen het kind met jou, de volwassene, tot een geheel samensmelten. Dan kunnen ook de kwaliteiten die in het kind verborgen hebben gezeten in je volwassen bewustzijn beschikbaar komen. Dit is de fase van integratie.

Niet iedereen doorloopt al deze stappen. Soms kun je stappen overslaan. Maar zeker als je mensen begeleidt is het raadzaam alle stappen in de gaten te houden om te voorkomen dat je niets in dit proces forceert. Als je te snel gaat is de kans groot dat het innerlijke kind zich niet gezien voelt en zich weer in zijn of haar schulp terugtrekt.

Stap 1: Herkennen van het innerlijke kind

Werken met innerlijke kinderen is geen eenvoudige zaak. Je hebt in het begin vaak begeleiding nodig om ze te leren herkennen. Je hebt immers een leeftijd en een lichaam van een volwassene. Hoe zou je dan nog kind kunnen zijn? Innerlijke kinderen kun je vooral herkennen door wat je voelt. Hoe ervaar je jezelf? Wat voel je precies? En wat voor associaties en herinneringen komen er in je op?

Er zijn allerlei manieren om innerlijke kinderen in je te herkennen. Als je je bv. onzeker voelt, kan het zomaar zijn dat je je kleiner voelt dan gewoonlijk. Misschien is je lichaamshouding wat in elkaar gedoken en sta je niet zo rechtop als wanneer je je zeker en krachtig voelt. Je kleiner voelen dan normaal is een eerste indicatie.

Het kan zijn dat je je hulpeloos voelt en niet precies weet wat je moet doen of moet zeggen. Dat is typisch voor hoe kinderen zich voelen als ze een situatie niet kunnen hanteren. Misschien besef je zelfs dat je de toestand waarin je je zo hulpeloos voelt in andere omstandigheden best goed aan zou kunnen.

Je kunt de kind-positie ook herkennen als een vernauwing van je bewustzijn. Je overziet de situatie niet meer en kunt overweldigd of in paniek raken. Je raakt een zekere objectiviteit kwijt die je normaal gesproken als volwassene wel hebt.

In het verlengde hiervan kun je onredelijk zijn als een kind. Dat heb je vaak zelf niet zo door. Maar omstanders kunnen je dan veroordelen vanwege puberaal of kinderlijk gedrag. Als je later vanuit een meer volwassen positie op je eigen gedrag terugkijkt kun je jezelf daarvoor veroordelen. Soms begrijp je niet wat er eerder in je omging, alsof je iemand anders was. Dat klopt!

Als ik je in zo’n situatie zou vragen hoe oud je je voelt, wees dan niet verbaasd dat je je toestand associeert met een heel jong kind. Wellicht dat er herinneringen in je opkomen of dat je associaties hebt met een leeftijd van 4 jaar oud of 2 jaar of zelfs nog jonger. In het begin is dat wat vreemd, maar als je woorden geeft aan wat je voelt, kun je op dit soort jonge leeftijden uitkomen. Dat is helemaal niet gek. Integendeel, dit kan heel veel relevante informatie geven over wat er werkelijk in je gaande is.

Het kan zelfs zijn dat je stem verandert. Die kan bv. hoog en iel worden als de stem van een klein kind. Of je merkt dat je huilt als een kind.

Innerlijke kinderen kunnen elkaar ook afwisselen. Je kunt bv. achtereenvolgens eerst boos zijn, dan verdrietig worden en je je vervolgens verloren voelen. Dat kan duiden op gevoelens van drie verschillende innerlijke kinderen. Die afwisseling kan allemaal in korte tijd gebeuren.

Het innerlijke kind is een identiteit

Het is goed te beseffen dat je je in zo’n situatie vereenzelvigt met een kind, zoals je vroeger in soortgelijke omstandigheden bent geweest. Je identiteit, die normaal gesproken verankerd is in je volwassen zelf, verschuift tijdelijk naar dit kind. Je voelt je dan als een kind en in feite bén je dit kind. Het is je identiteit, de persoon die je op dat moment bént, ondanks het feit dat je een volwassen lichaam hebt en wellicht ouder bent dan 18 jaar. Je bewustzijn heeft zich vernauwd tot een kindbewustzijn.

Dit besef maakt het mogelijk verder met het innerlijke kind te werken. Je kunt gaan ontdekken wat voor betekenis dit kind heeft. Waarom komt het in je naar boven? Waarom doet het je bewustzijn zo vernauwen? Wat wil het zeggen? Om daar antwoorden op te vinden is de volgende stap nodig, waarin je identiteit weer verschuift naar de volwassene die je eigenlijk bent. Hier gaat het volgende artikeltje in deze serie over.

Meer over dit onderwerp

Psychologisch gezien is een ‘innerlijk kind’ et beschouwen als een psychische structuur binnen je bewustzijn. Deze structuur bestaat uit een samenstel van herinneringen, opgeslagen in je hersenen en in de rest van je lichaam. Het uit zich als een manier van ervaren en interpreteren van jezelf en de werkelijkheid om je heen. Het uit zich in een lichaamshouding en in lichaamssensaties die verbonden zijn met allerlei emoties. Ik noem die structuur ook wel ‘Gestalt’, omdat die structuur als het ware de gestalte aanneemt van een persoon. De term ‘Gestalt’ geeft aan dat het niet alleen iets is van het verstand of van de mind alleen, het is niet alleen een mindset, het hele lichaam is erin betrokken.
Gestalttherapie werkt heel direct met dit soort psychische structuren.

De andere artikeltjes in deze serie zijn:
Werken met innerlijke kinderen (2): Activeren van de innerlijke waarnemer
Werken met innerlijke kinderen (3): Je openen voor gevoelens van het kind
Werken met innerlijke kinderen (4): Het vertrouwen van het kind winnen
Werken met innerlijke kinderen (5): Innerlijke dialoog
Werken met innerlijke kinderen (6): Integratie van kindsdelen